1) Η πρωτοβουλία ενάντια στις βλαπτικότητες δημιουργήθηκε στα μέσα του Σεπτέμβρη του 2006. Προέκυψε από τις κοινές ανησυχίες και προβληματισμούς κάποιων ατόμων, κυρίως από τη Μεγάλη Παναγία, με αφορμή το κατεπείγον της υπόθεσης των μεταλλείων, δηλ. της κατάθεσης του Επενδυτικού Σχεδίου Ανάπτυξης (ΕΣΑ) από την εταιρεία Ελληνικός Χρυσός (ΕΧ) και της επικείμενης
αδειοδότησης από τα υπουργεία Ανάπτυξης και ΠΕΧΩΔΕ. Συνέπεια της έναρξης
των νέων εργασιών εξόρυξης θα είναι απλά η ολοκληρωτική καταστροφή της Β.Α. Χαλκιδικής.
Την πρωτοβουλία αποτελούν άνθρωποι μπουχτισμένοι από τις υποσχέσεις, απογοητευμένοι από την παθητικότητα (κάποιοι την αποκαλούν εθελοδουλία) των κατοίκων, αηδιασμένοι από την αυθαιρεσία των εταιρειών και τη συνενοχή/συνηγορία του κράτους και αγανακτισμένοι από τη διάθεση εκποίησης και παραχώρησης χιλιάδων στρεμμάτων κοινής/δημόσιας ζωτικής γης με αντάλλαγμα κάποια μεροκάματα.
Το ΕΣΑ κατατέθηκε από την ΕΧ τον Ιανουάριο του 2006 ως φυσική συνέπεια της σύμβασης μεταβίβασης των μεταλλείων Κασσάνδρας από το ελληνικό δημόσιο στην ίδια. Το ελληνικό κράτος μέσα από ανορθόδοξες και όχι ιδιαίτερα διαφανείς διαδικασίες κατάφερε για δεύτερη φορά μέσα σε μόλις οχτώ χρόνια να ξεπουλήσει μια ολόκληρη περιοχή. Με το νόμο 3220/2004 (τροπολογία Πάχτα) παραχώρησε 314.000 στρέμματα γης έναντι 11εκ. ευρώ δηλαδή, περίπου 30 ευρώ το στρέμμα. Ο ίδιος ευεργέτης το `95 πούλησε την ίδια γη στην προηγούμενη εταιρεία, την TVX, για 45 εκ $. Μέσω της δημιουργικής λογιστικής η “αντικειμενική” αξία της ΒΑ Χαλκιδικής σε 8 χρόνια έπεσε στο 1/3 της τιμής της. Η με τριτοκοσμικούς όρους παραχωρημένη περιοχή περιλαμβάνει 34 βεβαιωμένες μεταλλευτικές θέσεις, στοκ μεταλλεύματος αξίας 112 εκ. ευρώ, 95% πυκνόφυτο δάσος και φυσικά όλους τους ιθαγενείς. Δύο μήνες μετά την υπογραφή της μεταβίβασης η ως άνω περιοχή εκτιμήθηκε από μεγαλοεταιρείες συμβούλων στα 500 εκ.$, από άλλους σε τουλάχιστον 1 δις ευρώ ενώ οι πιο αντικειμενικοί την εκτιμούν στα 15-18 δις ευρώ.
Δεν γνωρίζουμε τις παραμέτρους που καθορίζουν την τιμή του δάσους, του καθαρού αέρα ή του καθαρού νερού. Ούτε μπορούμε επίσης να αποτιμήσουμε την αξία της ανθρώπινης ζωής. Αναλογιζόμαστε όμως τις επιπτώσεις που είχε, έχει και θα έχει μια άλλη “επιπόλαια” και αδιαφανής αγοραπωλησία, για κάποιους τενεκέδες λίρες, στις τωρινές και μελλούμενες γενιές: μιλάμε για την πώληση μέρους του ίδιου βουνού, του Κάκκαβου, στο Άγιο Όρος και τη συνεπακόλουθη (υπ)ανάπτυξή μας. Αυτή η κατάσταση αγοραπωλησιών, παραχωρήσεων και κυρίως κατακτήσεων δεν είναι κάτι καινούργιο για τη Χαλκιδική. Όταν μιλάμε για τη Χαλκιδική (κυρίως τη ΒΑ) και την εξορυκτική δραστηριότητα (μεταλλεία) μιλάμε για μια σχέση πολύ παλιά, θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για μια άρρηκτη σχέση. Σ` αυτό εξάλλου στηρίζεται και το βασικό επιχείρημα των σημερινών επενδυτών και των φίλων τους που μιλάνε για “αειφόρο μεταλλεία” ότι δηλαδή αφού επί 2500 χρόνια γίνεται εξόρυξη και τα κοιτάσματα δεν εξαντλήθηκαν, μπορούν να τα εξαντλήσουν αυτοί, οι νέοι χρυσοθήρες.
2) Δεν είναι του παρόντος να ασχοληθούμε με το ρόλο του Φιλίππου ή του Αλεξάνδρου, των ρωμαίων, των βυζαντινών ή των τούρκων και τις συνέπειες για την τοπική κοινωνία! Άλλωστε κατακτητές ήταν. Θα ήταν ίσως άξια λόγου η ιδιαίτερη κοινωνική κατάσταση που αναπτύχθηκε κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, το Κοινό των Μαδεμοχωρίων, μια προνομιακή κατάσταση σχετικής αυτονομίας προς την Πύλη ως αποτέλεσμα της μοναδικής ίσως συλλογικής\κοινοτικής δραστηριοποίησης στη Χαλκιδική. Οι κατακτητές ίσως και να έφυγαν αλλά τους διαδέχθηκαν φιγούρες σκοτεινές και αρπακτικές , τυχάρπαστοι και τυχοδιώκτες, νταβατζήδες και χρυσέμποροι. Εμφανίζονται πάντα με πρόσωπο διαφορετικό, σήμερα, σχεδόν καλοπροαίρετο, καθησυχαστικό, μιλούν για παράλληλη ανάπτυξη ακόμη και για βιώσιμη ανάπτυξη, δεν αρκούνται “στην κοινωνική συναίνεση”, θέλουν λέει την κοινωνία δίπλα τους, μπορεί και να πιστεύουν πως είναι οι “αναμενόμενοι” σωτήρες της περιοχής. Διατεινόμενοι πως το πνευματικό μας επίπεδο είναι χαμηλότερο του μέσου όρου, προσφέρονται να αξιοποιήσουν τη “μεταλλευτική μας παιδεία”, να αναπτύξουν δηλαδή την επιστήμη του τυφλοπόντικα. Οι κυβερνητικοί παράγοντες συνηγορούν, αξιώνοντας πως “είναι γνωστό ότι τα κοιτάσματα απαντώνται σε περιοχές όπου οι δυνατότητες άλλου είδους ανάπτυξης (που οι ίδιοι δεν επέτρεψαν να αναδειχθούν) είναι περιορισμένες”. Μεταλλεία ή θάνατος, θάνατος ή θάνατος, λίγες οι επιλογές. Πρόκειται για μια ασίγαστη και αδυσώπητη προσπάθεια ώστε η υποτιθέμενη άρρηκτη σχέση με τη μεταλλεία να καταστεί ολοκληρωτικός επικαθορισμός της ζωής από αυτήν. Το ότι αυτό δεν έχει επιτευχθεί ακόμη οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στους αγώνες αυτών που πριν από μερικά χρόνια τα παπαγαλάκια της εξουσίας, τοπικά και εθνικά, αποκαλούσαν χλευαστικά “αντιδρώντες” και “όψιμους οικολόγους”, στους κατοίκους της Ολυμπιάδας και του Στρυμονικού κόλπου. Οι αδιαμεσολάβητοι χρόνιοι αγώνες τους όπως και οι βάσιμα τεκμηριωμένες και καθ’ όλα αληθείς αιτιάσεις τους αποτελούν για μας πηγές έμπνευσης καθώς επιβεβαιώνουν τα λόγια του ποιητή πως θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία. Πως είναι εφικτή η οριστική διάρρηξη αυτής της υπεραιωνόβιας σχέσης με τη μεταλλευτική δραστηριότητα, αυτού του πέπλου καταπίεσης, εκβιασμού, σιωπής, μεταλλευτικής σκόνης και θανάτου. Ότι η συλλογική δράση και προσπάθεια καθιστά δυνατή την αποτροπή τέτοιων ληστρικών επιθέσεων και είναι βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη ενός νέου κοινωνικού διαλόγου.
Τα μεταλλεία όπως και το περιβαλλοντικό πρόβλημα καθεαυτό είναι ζητήματα κατεξοχήν κοινωνικά. Η μορφή της παραγωγικής οργάνωσης καθορίζει δραματικά τις επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο φυσικό περιβάλλον του οποίου η ποιότητα αποτελεί τη φυσική βάση για την ευημερία και τη διατήρηση των ανθρώπινων κοινωνιών. Στην προκειμένη, η γη είναι πλούσια, γόνιμη, φιλική ενώ οι διαθέσεις των γραβατωμένων εκσυγχρονιστών άγριες. Με ασαφείς και αντιφατικές έννοιες όπως οικοαναπτυξιακό μοντέλο, παράλληλη ή βιώσιμη ανάπτυξη, αειφορία, παραπλανούν για τις πραγματικές τους προθέσεις, το ξεκοίλιασμα του βουνού και την τσιμεντοποίηση της υπόλοιπης περιοχής. Βλαπτικότητες προφανώς δεν είναι μόνο τα μεταλλεία.
Είναι τα καμένα και εκ των προτέρων οικοπεδοποιημένα δάση, τα 50.000 αυθαίρετα μόνο στη Χαλκιδική, οι χρόνια μπαλωμένοι δρόμοι, οι κλειστές στην ελεύθερη κατασκήνωση παραλίες και η εμπορευματοποίηση κάθε πτυχής της ανθρώπινης δραστηριότητας. Είναι το βρόμικο νερό, οι στερεμένες πηγές και οι αποξηραμένες λίμνες όπως και το πλαστικό μπουκαλάκι εμφιαλωμένου νερού. Βλαπτικότητα είναι οι ανοιχτές χωματερές και η από χρόνια ξεπερασμένη αντίληψη των ΧΥΤΑ που με τη δηλητηριασμένη δυσοσμία τους αλλοιώνουν τις αισθήσεις και δεν μας επιτρέπουν να σκεφτούμε ότι τα προβλήματα λύνονται, δεν παραχώνονται. Βλαπτικότητα είναι η αδιαφορία, η παθητικότητα, η ιδιώτευση και ο ωχαδερφισμός. Και είναι ακόμη πιο σοβαρή και επικίνδυνη βλαπτικότητα η ψευδαίσθηση ή ο κομπασμός ότι εκχερσώνοντας και ισοπεδώνοντας τα βουνά ή μπαζώνοντας και χτίζοντας στα ρέματα, συμβάλουμε στη δημιουργία ενός καλύτερου αύριο για μας και τους επόμενους, ότι ενδιαφερόμαστε για το μέλλον των παιδιών μας. Τα περιθώρια έχουν στενέψει. Μόνη διέξοδος η αυτοοργάνωση και η συλλογική δράση αυτών που πιστεύουν ότι υπεύθυνοι για τη ζωή τους είναι οι ίδιοι.
3) Σκέψη και επιθυμία μας ήταν και παραμένει η δημιουργία μιας ανοιχτής, διαδραστικής ομάδας. Η πρωτοβουλία θέλει να απευθυνθεί, να παρέμβει, να επηρεάσει την περιβάλλουσα τοπική κοινωνία και να αντιπαρατεθεί στον εφησυχασμό και στην αδράνεια. Παρεμβάσεις και δράσεις με την ξεχωριστή τους δυναμική κάθε φορά αλλά και έναν κοινό παρανομαστή: την αναγνώριση πως η μεταλλευτική δραστηριότητα υπήρξε κεντρικό κομμάτι της τοπικής οικονομίας και το σεβασμό προς τους μεταλλωρύχους που επί δεκαετίες κατέθεταν αίμα και ιδρώτα στις γαλαρίες για να εγγυηθούν ένα πιο φωτεινό αύριο στις οικογένειές τους. Πεπεισμένοι ότι πρόκειται για μια εφιαλτική με ολοκληρωτικό τέλος ιστορία, ανήσυχοι για την απουσία δημόσιου διεξοδικού διαλόγου μεταξύ των άμεσα ενδιαφερόμενων (όλων των κατοίκων της περιοχής), και διαπιστώνοντας την ολιγωρία, την υπεκφυγή και την ευθυνοφοβία των δημοσίων αρχόντων κατά τη λήψη των σχετικών αποφάσεων (παρά την αρνητική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου για το σχέδιο Σκουριές) ή ακόμη χειρότερα, την επιπολαιότητα και την άγνοιά τους, την προχειρότητα και την εργολαβική εμμονή τους όταν διατείνονται για τον δήθεν εναλλακτικό αναπτυξιακό σχεδιασμό της περιοχής, ξεκινήσαμε μια προσπάθεια αυτοενημέρωσης, αναζήτησης και συγκέντρωσης περισσότερων πληροφοριών, συζήτησης και ανάλυσης των υπαρχόντων στοιχείων. Αυτές τις πληροφορίες, αυτή τη γνώση προσπαθήσαμε και θέλουμε να καταστήσουμε κοινή, δημόσια γνώση γιατί πιστεύουμε πως η μελέτη και η κατανόηση των προβλημάτων μαζί με την από κοινού επεξεργασία τους, βοηθούν στη λήψη ώριμων αποφάσεων και στην εύρεση τρόπων υλοποίησης αυτών.
Δεν μας ενδιαφέρει να ανταποκριθούμε σε προκατασκευασμένες προτάσεις με όσο βαρύγδουπους ή εκκωφαντικούς επιθετικούς προσδιορισμούς και αν συνοδεύονται, περί αειφόρου, βιώσιμης, ήπιας ή παράλληλης ανάπτυξης. Οικονομική ανάπτυξη σε όλες τις γλώσσες του κόσμου σημαίνει άγρια εκμετάλλευση. Είναι πλάνη η βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς Ηθική της βιωσιμότητας που με τη σειρά της δεν μπορεί να καλλιεργηθεί χωρίς την ανασύσταση του κοινωνικού ιστού και τη συγκρότηση μιας νέας κοινωνικότητας, ενός νέου συλλογικού φαντασιακού. Γνωρίζουμε πως ο κοινωνικός διάλογος είναι εφικτός και έχει νόημα μόνο όταν πραγματοποιείται με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, μεταξύ ίσων εξ ορισμού, μακριά από τις ιεραρχίες και τις μονομανίες των ειδικών.
Πιστεύουμε ότι δεν τίθεται θέμα, δεν υπάρχει εναλλακτική πρόταση όταν αυτή η πρόταση δεν είναι αποκύημα των ζυμώσεων, του διαλόγου και της αντιπαράθεσης των άμεσα ενδιαφερομένων. Άμεσα ενδιαφερόμενοι κατά τη γνώμη μας σίγουρα δεν είναι οι τυχάρπαστοι και υπερχρεωμένοι δήθεν επιχειρηματίες αστικής συνήθως προέλευσης με τις φάστ φούντ και ξενυχτάδικες αυθαιρεσίες τους (δεν έχει μείνει ειδυλλιακή κατά τ’ άλλα παραλία χωρίς beach bar ή καντίνα), ούτε και οι διάφοροι αυτόκλητοι σωτήρες, οι σωτήρες οραματίζονται, στις τρύπες πηγαίνουν άλλοι.
Ο σεβασμός και η ελεύθερη έκφραση στην διαφορετικότητα είναι αρχή της πρωτοβουλίας. Οι ενέργειες και οι δράσεις της πρωτοβουλίας δεν γίνονται για να εκμηδενίσουν ή να παρεμποδίσουν την έκφραση διαφορετικών απόψεων άλλων ατόμων ή ομάδων αλλά για να δώσουν τη δυνατότητα στο άτομο να υπερασπισθεί την αντίληψή του για τη ζωή.
Δεν θα μπορούσαμε να μιλούμε ενάντια στην ιδιώτευση, στα εγκλήματα του κέρδους και στα ψέματα της εξουσίας αν και η λειτουργία μας δεν ακολουθούσε σκεπτικό και μεθόδους άμεσης δημοκρατίας, σεβασμού στη γνώμη όλων των συμμετεχόντων στη γενική συνέλευση και φυσικά καχυποψία για το ρόλο κομμάτων, κράτους και εταιρειών. Οραματιζόμαστε μια κοινωνία που θα σέβεται τους ανθρώπους και τη φύση- και αποφασίσαμε ν’ αρχίσουμε από τώρα.
4) Η εταιρεία όπως κάθε μεγαλοεταιρεία που εμπλέκεται σε τριτοκοσμικού τύπου επενδύσεις υπόσχεται και θα υποσχεθεί και άλλα. Αυτή η αναμονή της εκπλήρωσης της υπόσχεσης είναι που παραλύει τα νεύρα και δε μας αφήνει να σκεφτούμε Δεν μας αφήνει να σκεφτούμε ότι μετά από 18-20 χρόνια δε θα υπάρχουν παρά βρόμικα απομεινάρια απ’ ό,τι γνωρίζουμε. Ότι και τα σπασμένα θα πληρωθούν όπως πάντα από τους μεροκαματιάρηδες. Μποδοσάκης, TVX άρπαξαν ό,τι πρόλαβαν και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο την έκαναν. Και είναι γνωστό σε όλους πως τις στιγμές της φυγής κανείς δε νοιάζεται ούτε και δύναται να σκεφτεί τις οικογένειες αυτών που κοντανάσαιναν μέσα στις τρύπες.
Το επενδυτικό σχέδιο για τη μεταλλουργία χρυσού της ΕΧ, δεν ανήκει σε κανένα νέο αναπτυξιακό πρόγραμμα, ή στα μεγάλα έργα, δεν είναι εθνικής σημασίας αφού πρόκειται για ξεπουλημένη περιουσία, είναι απλά μια παγιωμένη κατάσταση αυθαιρεσίας και επιβολής, με κάποιες ιδιαιτερότητες όμως, όσον αφορά στα μεγέθη και στους τρόπους εκμετάλλευσης. Αναλογιζόμαστε πως από την πρώτη εξόρυξη μέχρι το 1927 είχαν εξορυχθεί 8 εκ.τόνοι μεταλλεύματος και από το 1927 που ανέλαβε ο Μποδοσάκης μέχρι σήμερα 30 εκ.τόνοι, κυρίως από την ΑΕΕΧΠκΛ αλλά και από την TVX. Σύμφωνα με το ΕΣΑ της ΕΧ μέχρι το 2028 θα εξορυχθούν 200 εκ.τόνοι, όλο το κοίτασμα, σχεδόν όλο το βουνό. Θα σταματήσουν όταν δεν θα έχει μείνει τίποτα, κανένας πολυπόθητος πλούτος παρά λίγα ψεύτικα χαρτονομίσματα και πολλά ανεξόφλητα γραμμάτια περιστασιακής ευημερίας χωρίς καμιά δυνατότητα αναστροφής. Ένας τόπος κρανίου τόπος. Εκατομμύρια κυβικά μέτρα τοξικά τέλματα ακριβώς πάνω από το κεφάλι της Μ. Παναγίας, εκατοντάδες εκατομμύρια τόνοι τοξικά απόβλητα βαριάς χημικής βιομηχανίας ως παρακαταθήκη για όλη σχεδόν τη Χαλκιδική με τη διαβεβαίωση της εταιρείας ότι όλα θα είναι πάντα υπό έλεγχο “μέχρι τη μέγιστη προβλεπόμενη σεισμική δραστηριότητα” ή “τη μέγιστη δυνατή βροχόπτωση” και αυτό γνωρίζοντας ότι ανά τον κόσμο συμβαίνει τουλάχιστον ένα ατύχημα το χρόνο.
Βρισκόμαστε μπροστά σε εταιρείες που η όποια δραστηριότητά τους αποτελεί απόλυτη βλαπτικότητα και συνεχίζουμε να υφιστάμεθα την παρουσία τους εξαιτίας ενός χουντικού νόμου, του μεταλλευτικού κώδικα, που κατισχύει του συντάγματος και αποτρέπει από δραστηριότητες που μπορεί να επιδράσουν ανταγωνιστικά στην μεταλλευτική εξόρυξη. Για τους ιθαγενείς κανένα περιθώριο λοιπόν, μόνη διέξοδος ο αγώνας. Αγώνας ενάντια στην ολοκληρωτική εκστρατεία λεηλασίας και καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος. Ενάντια στην απαξίωση της ίδιας της ζωής και στην ισοπέδωση των ανθρώπινων κοινωνιών. Ενάντια στην ιδιώτευση και στον εκβιασμό των μονόδρομων και των χρυσών επενδύσεων. Ενάντια στο ιδεολόγημα της ανάπτυξης που συγκαλύπτει χρόνια τώρα τα μεγαλύτερα οικολογικά εγκλήματα και εξωραΐζει τις αγριότερες μορφές εκμετάλλευσης, κοινωνικής καταπίεσης και αλλοτρίωσης. Αγώνας για τη δημιουργία συνθηκών πραγματικής, απολαυστικής ζωής και όχι μελλοθανατικής επιβίωσης.
